دانشجویان، محققین و فعالین حوزه‌های آکادمیک یقیناً با گوگل اسکولار (با تلفظ اصلی گوگل اسکالر) آشنا هستند. گفته می‌شود این موتور جست‌وجو که 16 سال پیش معرفی شده است، اکنون به حدود 400میلیون سند دسترسی دارد؛ هرچند گوگل میزان دقیقی از این مورد ارائه نمی‌کند.

غالب دیتابیس‌ها و موتورهای جست‌وجوی آکادمیک، از یک فاکتور برای رتبه‌بندی نتایج استفاده می‌کنند؛ اما گوگل ترکیبی وزنی از متن کامل مقاله، مولف، انتشارات و سایتیشن را به‌کار می‌گیرد. البته وزن سایتیشن و کلمات عنوان در این مجموعه بیشتر است و نتیجتاً مقاله‌هایی با استناد بیشتر، در ابتدا ظاهر می‌شوند.

علی‌رغم توانایی بالای گوگل اسکولار در کمک به یافتن مقاله مفید، باید در نظر داشته باشیم که مانند هر ابزار دیگر، کیفیت نتایج منوط به مهارت ما در استفاده از آن است. در این آموزش، بر اصول جست‌وجو با این موتور و ظرافت‌های آن دقیق خواهیم شد.

چگونه از گوگل اسکالر برای تحقیقات علمی استفاده کنیم؟

چگونه از گوگل اسکولار استفاده کنیم؟

وقتی که وارد آدرس scholar.google.com می‌شوید، صفحه‌ای مشابه خود گوگل باز می‌شود.

آنچه گوگل در پایین نوشته (Stand on the shoulders of giants)، عبارتی استعاری است که می‌گوید برای وسعت بخشیدن به افق دید و گسترش حوزه دانش، بر شانه بزرگان یا غول‌ها باید ایستاد و از بالا نگریست. نیوتن نیز از این جمله در گفته‌های خود بهره برده است.

در پایه‌ای‌ترین حالت، می‌توانید جست‌وجو را در بین مقالات (Articles) و یا احکام مربوط به قضا و دادگاه (Case law) انجام دهید. برای مشاهده نتیجه، کلمه کلیدی خود را وارد کنید.

بهبود نتایج جست‌وجو (پایه)

گوگل اسکولار به طور دیفالت، مطالب را با توجه به میزان هم‌خوانی با کلمه جست‌وجوشده شما مرتب می‌کند. اما این امکان را نیز در اختیارتان قرار می‌دهد که نتایج را شخصی‌سازی کنید. پانل سمت چپ، به شما کمک می‌کند نتایج را بهینه‌تر کنید. مثلاً در جست‌وجوی بالا، دو نتیجه اول برای سال‌های 2015 و 1997 هستند. با انتخاب بازه انتشار (Custom range)، می‌توان مقاله‌های منتشره در محدوده زمانی کوتاه‌تری را مشاهده نمود.

هم‌چنین می‌توانید ترتیب‌بندی (sorting) را بر اساس ارتباط (Sort by relevance) و یا تاریخ انتشار (Sort by date) تنظیم کنید؛ که در حالت دوم، می‌توانید نتایج را بر اساس چکیده (Abstracts) و یا تمام متن (Everything) مرتب سازید.

دو مورد دیگر در این پانل، شمول پتنت‌ها (include patents) و شمول مقاله‌های استنادکرده (include citations) در نتایج را تنظیم می‌کند.

همیشه مطالب و مقالات جدیدتری به گوگل اسکولار اضافه می‌شوند. شما نیز می‌بایست در زمینه کار تحقیقاتی خود به‌روز باشید و از آخرین تغییرات و رویدادها حول موضوع پژوهش خود آگاه شوید. مورد آخر یا ایجاد هشدار (Create alerts) این قابلیت را در اختیار شما قرار می‌دهد که به جای جست‌وجوی مداوم موضوع، نتایج جدید به صورت اتوماتیک برایتان ایمیل شود.

بهبود نتایج جست‌وجو (پیشرفته)

توانایی بالای گوگل در جست‌وجوی معمولی، در اینجا به شکلی تخصصی‌تر و آسان‌تر در دسترس قرار گرفته است. با باز کردن منوی همبرگری در بالا، سمت چپ می‌توان به جست‌وجوی پیشرفته (Advanced search) دسترسی پیدا کرد.

با انتخاب این گزینه، صفحه‌ای مانند زیر را مشاهده خواهید کرد که فیلدهای آن در ادامه توضیح داده می‌شود. این فیلدها را می‌توان با استفاده از کاراکترهایی نیز به صورت دستی اعمال کرد. کاراکترهای مذکور نیز در توضیحات ارائه شده اند.

• with all of the words (AND): کلمات نوشته‌شده در این فیلد، در سراسر متن جست‌وجو می‌شود. در حقیقت این فیلد، با جست‌وجوی ساده یکسان است. کاراکتر دستی این فیلد، عبارت بولی AND است که در عمل استفاده نمی‌شود. برای آشنایی بیشتر با عبارت‌های بولی، به این آدرس مراجعه کنید.
• with the exact phrase (“”): عبارات واردشده در این فیلد، عیناً مورد جست‌وجو واقع می‌شوند. همان‌طور که در تصویر پایین دیده می‌شود، کاراکتر دستی این ویژگی، کوتیشن است و با ترکیب Shift + ‘ (شیفت و گ) قابل دسترسی است.
• with at least one of the words (OR): حداقل یکی از این کلمات باید داخل متن موجود باشند تا در نتایج ظاهر شود. کاراکتر دستی این مورد، عبارت بولی OR است.
• without the words (-): با وارد کردن عبارت در این فیلد، نتایجی را مشاهده خواهید کرد که این کلمات در آنها وجود ندارد. کاراکتر دستی این ویژگی، خط تیره است.
• where my words occur (allintitle:): در اینجا انتخاب می‌کنید که کلمات واردشده، در تمام متن مقاله (anywhere in the article) یا فقط در عنوان آن (in the title of the article) جست‌وجو شوند. با وارد کردن عبارت allintitle:، کلمه مانند حالت دوم در بین عناوین جست‌وجو خواهد شد.
•  Return articles authored by (author:): اگر مقاله‌های مولفی مشخص را می‌خواهید یا سایتیشن مقاله‌ای را در اختیار دارید، با وارد کردن آن در این فیلد، نتایج خود را محدود به مواد منتشره مولف مذکور می‌کنید. وارد کردن عبارت author: پیش از کلمه، کارکردی معادل همین گزینه دارد.
•  Return articles published in (source:): این فیلد، مشابه مورد قبلی است، اما نتایج را به انتشارات واردشده محدود می‌کند. عبارت source: پیش از کلمه کلیدی، نتیجه‌ای برابر با این فیلد برای شما ارائه خواهد کرد.
• Return articles dated between: کارکرد این فیلد دقیقاً با بازه زمانی در جست‌وجوی پایه یکسان است.

گزینه‌های در دسترس برای هر نتیجه

همراه با هر نتیجه، چندین گزینه وجود دارد که در عین ارائه برخی اطلاعات ابتدایی، استناد به و استفاده از مقاله را تسهیل می‌کنند. سمت راست هر مورد، قالب مقاله (PDF، HTML) نشان داده می‌شود. با این لینک می‌توانید مقاله را دانلود نمایید. باید توجه داشت اگرچه معمولاً چکیده مقالات به صورت رایگان در دسترس است، اما برای دسترسی به کل مقاله، باید از روش‌های دیگری استفاده نمایید. هم‌چنین اگر از طریق اکانت دانشگاه به جست‌وجو می‌پردازید، در پایین این لینک می‌توانید از امکانات ارائه‌شده کتابخانه‌تان بهره‌مند شوید. اگر نیز در محیطی خارج از دانشگاه هستید، با اضافه کردن کتابخانه (Library) دانشگاه در تنظیمات می‌توانید به این گزینه دسترسی پیدا کنید؛ هرچند قابلیت‌های این گزینه، کاملاً به دانشگاه شما مربوط می‌شود. در ادامه به تشریح گزینه‌های زیر هر نتیجه می‌پردازیم.

(Save): این گزینه، مقاله را در کتابخانه شما (My Library) ذخیره می‌کند. البته باید توجه داشت که نه اصل مقاله، بلکه صرفاً لینک آن را خواهید داشت و مانند روال کلی، برای دسترسی به اصل مقاله، باید از طریق لینک آن اقدام کنید.

 (Cite): با انتخاب این گزینه، سایتیشن‌های مقاله، تحت قالب استانداردهای رایج MLA، APA، Chicago، Harvard و Vancouver، و برای نرم‌افزارهای BibTeX، EndNote، RefMan و RefWorks را در اختیار خواهید داشت.

Cited by: این گزینه مشخص می‌کند مقاله فعلی توسط چند مقاله دیگر مورد استناد واقع شده است. این عدد تا حدودی می‌تواند به شما بگوید لینک مربوطه، منبع مستند و قابل اعتمادی برای مقاله پژوهشی شما است یا خیر.

شما به دنبال مقالاتی خواهید رفت که این عدد برایشان بزرگ‌تر باشد. با کلیک روی این لینک، به صفحه مقاله‌های استنادکرده هدایت می‌شوید. هم‌چنین در این صفحه می‌توانید مجدداً بین مقاله‌های استنادکرده جست‌وجو کنید. این کار با تیک گذاشتن در باکس کنار عبارت Search within citing articles انجام می‌شود.

Related articles: مقاله‌های مرتبط با نتیجه مورد نظر را نشان می‌دهد. این مقالات نیز می‌توانند منبع خوبی برای مقاله پژوهشی یا پایان نامه شما باشند.
All versions: مقاله ممکن است توسط انتشارات یا کتابخانه‌های مختلفی ارائه شده باشد. با کلیک روی این گزینه، همه نسخه‌های مقاله مذکور را مشاهده خواهید کرد.
Import into: این گزینه را می‌توانید در بخش تنظیمات (که در ادامه توضیح داده خواهد شد)، قسمت Bibliography manager به نرم‌افزار دلخواه خود تغییر دهید. کارکرد این مورد، مشابه گزینه Cite است که در بالا اشاره شد. در نهایت فایل مناسب برای نرم‌افزار در اختیارتان قرار می‌گیرد.

تنظیمات (Settings)

تنظیمات از منوی همبرگری در دسترس است. اگرچه بسیاری را در بالا مطالعه کردیم، اما در اینجا می‌توان به صورت جامع همه آنها را مشاهده کرد. هم‌چنین تغییرات اعمال‌شده در این قسمت، انتخاب دیفالت شما خواهند بود و در مراجعه‌های بعدی، نیاز به تغییر آنها نخواهید داشت. شرح هریک را در ادامه می‌بینیم.

Search results

Collections: انتخاب جست‌وجو بین مقالات یا احکام مربوط به قضا و دادگاه.
Results per page: تعداد نتیجه در هر صفحه.
Where results open: با تیک گذاشتن در باکس این مورد، هر نتیجه در صفحه جدیدی از براوزر شما باز خواهد شد.
Bibliography manager: نرم‌افزاری که برای مراجع و استنادها استفاده خواهید کرد، از این قسمت قابل انتخاب است. با انتخاب Don’t show any citation import links، گزینه Import by در زیر نتایج برایتان غیرفعال خواهد شد.

Languages

For Google text: زبان نوشته‌های گوگل اسکولار.
For search results: زبان مقالات در نتایج.

Library links

 Show library access links for: کتابخانه دانشگاه خود را می‌توانید در این قسمت وارد کنید.

 Account

 Signed-in off-campus access links: با تیک زدن این گزینه می‌توانید در خارج از دانشگاه نیز از اشتراک‌های خود استفاده کنید.

Signed-in search activity: این گزینه از فعالیت‌های شما استفاده می‌کند تا نتایج و پیشنهادات جست‌وجو را بهبود ببخشد.

Button

با کلیک روی لینک فراهم‌شده در این قسمت، می‌توانید گوگل اسکولار را به عنوان اکستنشن به براوزر خود اضافه کنید تا دسترسی به آن برایتان آسان‌تر شود.

برترین موارد منتشره (Metrics)

گوگل برای رتبه‌بندی موارد منتشرشده، از شاخصی بر پایه اچ ایندکس استفاده می‌کند که پنج سال اخیر را در نظر می‌گیرد. این شاخص اچ‌فایو ایندکس (h5-index) نامیده می‌شود.

مثلاً اچ‌فایو ایندکس 10، نشان می‌دهد یک ژورنال، 10 مقاله را منتشر کرده است که حداقل 10 بار به هرکدام از آنها (و مقاله‌های بسیار با تعداد استناد کمتر) استناد شده است. اچ‌فایو مدین (h5-median) نیز میانه تعداد استنادها برای مقاله‌هایی است که اچ‌فایو ایندکس آن را تشکیل می‌دهند.

در این بخش می‌توانید دسته، زیردسته و زبان مقاله مدنظر خودتان را انتخاب کنید.

همان‌طور که می‌بینید، گوگل اسکولار می‌تواند یک منبع خوب برای تحقیقات شما باشد و کارتان را در پژوهش و گردآوری داده‌های پایان نامه یا مقاله علمی ساده‌تر کند.

مطالبی که در گوگل اسکولار می‌یابید، برخلاف سایت‌های عمومی که در گوگل نمایش داده می‌شوند، کاملاً از لحاظ علمی قابل استناد و معتبر هستند. اما دقت داشته باشید برای اینکه در گوگل اسکولار به نتایج درست‌تری برسید باید کلماتی کلیدی مختلفی را جست‌وجو کنید.

هم‌چنین نباید به این موتور جست‌وجو وابسته شوید؛ بلکه باید از آن به عنوان ابزاری برای رسیدن به منابع معتبر جهت تحقیق استفاده کنید و در نهایت اثرتان را به کتابخانه‌ها، کتاب‌ها یا مجلات علمی گسترش دهید.