رساله دکتری چیست و چگونه نوشته می شود؟ (راهنمای کامل)

رساله نیز همانند پایان نامه به نوشته و پژوهشی گفته می­ شود که دانشجویان درباره موضوعی خاص انجام می ­دهند تا مدرک تحصیلی بگیرند. یکی از اصلی­ ترین تفاوت­ های رساله و پایان نامه در این است که پایان نامه مخصوص دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد است و رساله برای دوره دکتری استفاده می­ شود.

وقتی شما به پایان دوره دکتری خود می­ رسید باید رساله دکتری بنویسید و در جلسه دفاعیه در برابر داوران حاضر شده و به سوالاتشان پاسخ دهید. با ارائه پاسخ ­های قانع کننده شما می ­توانید به آن ­ها نشان دهید برای تهیه رساله خود زمان کافی گذاشته­ اید و تحقیقات بسیاری انجام داده اید. اما پیش از رسیدن به این مرحله باید بدانید چطور رساله دکتری بنویسید.

 

رساله دکتری چگونه نوشته می شود؟

همانطور که گفته شد نحوه نوشتن رساله دکتری تفاوت­ هایی با نحوه نوشتن پایان نامه دارد که همین مساله موجب می­ شود برای بسیاری از دانشجویان نوشتن یک رساله خوب مشکل باشد. این کار نیاز به برنامه ریزی، تحقیق و نوشتن دارد که می­ تواند طولانی­ ترین مراحلی باشند که در طول دوران تحصیلتان به آن مواجه می­ شوید.

 

برخی از مشکلاتی که دانشجویان در نوشتن رساله با آن مواجه می شوند :

زمانبندی

از آنجایی که زمان زیادی برای تهیه رساله دکتری خواهید داشت، این مساله موجب می­ شود برخی از دانشجویان شروع کار تحقیق خود را دائما به تعویق بیندازند و نتوانند به خوبی برای انجام رساله خود زمانبندی کنند. در این صورت همچنان که به زمان تحویل و ارائه رساله نزدیک می ­شوند با استرس بیشتری مواجه خواهند شد.

 

کمبود توانایی­ های تحقیقاتی

برخی از دانشجویان ممکن است تجربه زیادی در نوشتن متون علمی و تحقیقاتی نداشته باشند، آن­ها اغلب فکر می ­کنند فقط باید چند منبع مرتبط با موضوعشان را جمع آوری کرده و اطلاعات درون آن ­ها را در رساله خود وارد کنند.

این صحیح نیست چرا که در رساله شما باید اطلاعاتی را که استخراج می­ کنید آنالیز کرده و در نوشته­ ی خود به بحث درباره آن بپردازید بنابراین کپی پیست کردن از یک مقاله یا ترجمه مقالات انگلیسی یک رساله نمی­ سازد.

 

کمبود توانایی­ های نوشتاری

برای نوشتن رساله قوانین خاص نگارشی باید رعایت شود، بنابراین باید با زبان و ساختار خاصی به نوشتن رساله بپردازید. این ساختار و قوانین خاص نیز برای برخی از افراد ممکن است دشوار باشد.

برای اینکه با این مشکلات مواجه نشوید بد نیست برای نوشتن رساله خود حتما مشاوره بگیرید تا بتوانید کار تحقیقاتی خود را به بهترین شکل انجام دهید. برای شروع نوشتن رساله باید ابتدا پروپوزال رساله را تهیه کنید. 

 

نکاتی برای نوشتن پروپوزال رساله دکتری

یک تم، سوال و عنوان انتخاب کنید

• تز یا رساله شما قرار است چه مشکلی را بیان کند؟
• چرا چنین موضوعی در جامعه علمی، پژوهشی که شما به آن تعلق دارید یک چالش یا مشکل بحساب می آید؟
• چرا برای شما مهم است که راه حلی برای آن بیابید؟
• چطور می ­خواهید به دنبال پاسخ آن باشید؟

 

مطرح کردن این سوالات برای اینکه به یک نتیجه و پاسخ نهایی برسید مهم است بنابراین به خوبی به روی آن­ ها فکر کنید تا به موضوعی برسید که ارزشمند، منحصر به فرد و جدید است.

اما این سوالات نباید به قدری پیچیده و پراکنده باشند که در نهایت با پاسخ دادن به آن ها به بن بست برسید بلکه باید پاسخ این سوالات شما را به یک فرضیه برساند که شما بتوانید آن را مطرح کرده و به خوبی درباره آن بحث و گفتگو کنید.

با استاد راهنمای خود درباره عنوان رساله خود صحبت کنید و پیش از نوشتن پروپوزال از او مشاوره بگیرید. همچنین این راهنما می­ تواند به شما کمک کند چطور پروپوزال بنویسید.

 

شروع تحقیق و پژوهش

مرحله پژوهش و تحقیقات برای رساله اصلی ­ترین مرحله ­ای است که باید طی کنید و هر چه تحقیقات شما در این مرحله موثرتر باشد در نتیجه نهایی شما تاثیر بسزایی خواهد داشت.

از آنجایی که تحقیق شما باید موثر و علمی باشد و برای جلوگیری از اینکه زمانتان را با بررسی منابع غیرمرتبط هدر دهید، این نکات می­ تواند به شما کمک کند تحقیق موثرتری داشته باشید:

 

یک جدول زمانی برای مرحله تحقیق ایجاد کنید

خیلی مهم است که برای جمع آوری اطلاعات درباره موضوعی که انتخاب کرده اید از منابع کافی استفاده کنید اما شما قرار نیست تمام زمانتان را به روی این مرحله بگذارید و بالاخره باید یکجا این کار را متوقف کنید.

بنابراین تصمیم بگیرید، چقدر می­ خواهید برای این کار زمان بگذارید؟ یک جدول زمانبندی شده تهیه کنید و بر اساس آن برای تحقیقات و مطالعاتتان زمان بگذارید. هدف اصلی این مرحله این است که نشان دهید موضوعات مختلفی را مرور کرده ­اید و مطالعات پیشین انجام شده را مطالعه نموده ­اید اما شما زمان برای مطالعه و یادداشت برداری از تمامی مطالعات و پژوهش ­های انجام شده نخواهید داشت بنابراین باید در انتخاب آن­ ها نیز دقت داشته باشید تا تحقیقات شما مفید و موثر باشد.

 

در جای مناسب به دنبال منابع مورد نظرتان بگردید

بدون شک جستجو در اینترنت اولین جاییست که برای رسیدن به منابع خاص موضوع مورد نظرتان به آن مراجعه می­ کنید. اما این را نیز باید در نظر داشته باشید هر آنچه در اینترنت با آن برخورد می ­کنید لزوما صحیح نیست و شما باید منبع موثق ­تری برای مطالعاتتان داشته باشید.

Google Scholar می ­تواند شما را به منابع علمی مطمئنی برساند. ویکی پدیا نیز منبع موثقی نیست اما رفرنس ­های آن می ­توانند به شما ایده بدهند تا به دنبال چه مقالات یا کتاب­ هایی بروید.

مراجعه به کتابخانه ­ها را نیز فراموش نکنید، شاید بسیاری از منابعی که در اینترنت به آن­ها می ­رسید و دسترسی به کتاب یا مجلات مورد نظر ندارید در کتابخانه قابل دسترسی باشند. بنابراین منابع مختلفی که می­ خواهید بررسی کنید را یادداشت کنید و در کتابخانه ­ها به دنبال آن­ ها بگردید.

 

منابعتان را دسته بندی کنید

شما باید همچنان که به مطالعه می­ پردازید از نکاتی که فکر می­کنید به درد مقاله شما می­ خورد یادداشت برداری کنید. در نظر داشته باشید که هر یادداشت را از چه منبعی بر می­دارید چرا که باید به آن ­ها اشاره کنید. طوری این مرحله را سازماندهی کنید که در نهایت گیج نشوید و بتوانید به راحتی از یادداشت­ هایی که نوشتید یک رساله تهیه کنید.

 

رساله یا تز خود را بنویسید

پس از اینکه مرحله تحقیقات و یادداشت برداری ­های لازم را بر اساس زمانبندی انجام شده به اتمام رساندید نوبت به اصلی ­ترین مرحله یعنی گردآوری اطلاعات بدست آمده و نوشتن رساله می­ رسد.

این مرحله برای بسیاری از دانشجویان حتی از مرحله تحقیقات نیز سخت­ تر است اما با برنامه ریزی صحیح و دانستن اینکه چه باید بنویسید می ­توانید این مرحله را نیز به راحتی طی کنید و نتیجه تلاش­های خود را با ارائه یک رساله کامل و خوب نشان دهید.

 

ابتدا یک طرح کلی تهیه کنید

شما از قبل پروپوزال رساله خود را دارید که خود یک طرح اولیه برای رساله اصلی به شمار می­ رود. هرچند باید هنوز جزییات بیشتری به آن اضافه کنید تا یک طرح عالی برای یک پروژه بزرگ داشته باشید.

بنابراین از همان طرح اولیه کمک بگیرید و اطلاعات جدید را به آن اضافه کنید تا تکمیل ­تر شود.

 

این طرح اولیه و ساده می ­تواند به شما کمک کند رساله نهایی را بهتر و ساده­ تر بنویسید :

• مقدمه

اولین فصل رساله شما شامل یک پیش زمینه درباره مشکل یا موضوع مطرح شده می­ شود. سپس شما دلیل این مطالعه را مشخص کرده و سوال مورد نظرتان را مطرح می­ کنید. در مرحله بعد باید توضیحات شفافی از شرایط مرتبط با موضوع پروژه ارائه کنید.

همچنین فرضیات و انتظارات خود را از نتایج نهایی در این مرحله افشا می­ کنید.

 

• مرور مطالعات و ادبیات پژوهش

در این فصل از رساله، به مرور فرآیند تحقیق و پژوش پرداخته و مهم ­ترین دستاوردهایی که به آنها رسیدید را بیان می­ کنید.

 

• روش تحقیق

این بخش از رساله به روی منابعی که برای این پژوهش استفاده کردید و روش­ هایی که برای نتیجه گیری به کار برده اید تمرکز دارد.

اگر یک پایان نامه کیفی می­ نویسید، در این بخش باید به روی سوالات تحقیق، زمینه ­های تحقیق، نحوه جمع آوری اطلاعات و مراحل ارزیابی و آنالیز اطلاعات تمرکز کنید.

در غیر اینصورت، اگر یک رساله کمی می ­نویسید در این قسمت باید درباره سوالات تحقیق و فرضیات و اطلاعاتی و روش ­هایی که به این پژوهش و گردآوری و آنالیز داده ­ها به شما کمک کرده است بپردازید.

 

• یافته­ ها

این مرحله، مهم ­ترین مرحله کل فرآیند نوشتن رساله است چرا که ظرفیت فکری شما را نشان می­ دهد.

شما در این مرحله باید به نتایج و یافته ­هایی که خودتان به آن­ ها رسیده ­اید بپردازید و توضیح دهید این یافته ­ها شما را به چه مسیر برده ­اند. در حقیقت در این قسمت باید به همان سوالاتی که در ابتدا پرسیدید پاسخ بدهید.

 

• نتیجه گیری

نتیجه گیری آخرین فصل رساله شما را در بر می­ گیرد که در آن به خلاصه ­ی تحقیقات انجام شده و گزارشی کوتاه از نتایج بدست آمده می ­پردازید. فراموش نکنید باید توضیح دهید چطور یافته ­های شما تغییری در جامعه علمی ایجاد می­ کند و چقدر موثر است.

در انتهای این فصل، بخشی به نام «پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده» وجود دارد که در این قسمت شما می ­توانید پیشنهاداتی برای بهبود و تکمیل فرضیات و موضوعات مورد بحث این رساله ارائه دهید و توضیح دهید چرا فکر می­ کنید این تحقیقات پیشنهادی می­ توانند موثر باشند.

 

• منابع

همانند هر مقاله علمی دیگر، در رساله نیز باید به تمامی منابعی که در طول تحقیقات و نوشتن رساله به آن­ها مراجعه کردید با صحیح ترین روش های رفرنس دهی آورده شود.

 

زمان خود را مدیریت کنید

در تمام مراحل نوشتن رساله زمانبندی بسیار مهم است چرا که اغلب دانشجویان علیرغم زمان زیادی که برای تهیه رساله یا تز خود دارند در نهایت برای آن وقت کم می آورند.

بنابراین از مرحله تحقیقات گرفته تا نوشتن طرح و رساله اصلی باید به خوبی تمامی مراحل را زمانبندی کنید تا راحت­ تر و دقیق ­تر بتوانید به همه مراحل نوشتن رساله بپردازید.

 

پیش نویس اولیه را بنویسید

وقتی که طرح اولیه را با نکاتی که گفته شد تکمیل کردید می ­توانید رساله اولیه خود را به صورت یک پیش نویس بنویسید.

این کار به شما کمک می ­کند هنگام نوشتن رساله اصلی حواستان پرت نشود و نخواهید چیزی کم و زیاد کنید چرا که در این مرحله تمام این کارها را انجام می ­دهید و مرحله آخر به ویرایش و نگارش صحیح آن می ­پردازید.

 

رساله خود را ویرایش و بازنویسی کنید

تا زمانیکه آخرین جمله پیش نویس را ننوشته ­اید به ویرایش آن فکر نکنید. معمولا پیشنهاد می ­شود وقتی که پیش نویس رساله تمام شد چند روز استراحت کنید و بعد از آن به ویرایش بپردازید چرا که با این کار ذهنتان بازتر است و دقت بیشتری برای ویرایش خواهید داشت. اگر به درستی زمانبندی کرده باشید حتما زمان برای استراحت خواهید داشت.

همچنین از آنجایی که شما به این پروژه عادت کرده ­اید شاید برخی ایرادات رساله خود را نبینید برای همین پیشنهاد می­ شود برای ویرایش پایان نامه یا ویرایش رساله از شخص دیگری کمک بگیرید. شخصی که بتوانید دید دیگری به متن شما داشته باشد و ایراداتی که شما نمی بینید را در آن ببیند.

 

بازخورد بگیرید

پیش از اینکه تز یا رساله نهایی خود را ارائه دهید از دوستان یا همکارانتان بخواهید آن را مطالعه کرده و نظرشان را با شما در میان بگذارند.

اما دقت داشته باشید که از شخصی بازخورد بگیرید که به او اطمینان دارید چرا که رساله شما حاوی اطلاعات منحصر به فرد و تفکرات و ایده ­های خاص شماست و نباید در اختیار هر کسی قرار بگیرد.

از استاد راهنمای خود کمک بگیرید تا به شما راهنمایی کند چطور رساله خود را بهتر کنید و آن را ارائه دهید.

 

 

پروسه ­ی نوشتن رساله یک چالش بزرگ است که بسیاری از دانشجویان از آن استقبال نمی­ کنند. اما باید این را در نظر داشته باشید اگر تا این مرحله پیش آمده ­اید که حالا باید یک رساله تهیه کنید پس ارزش زمان گذاشتن و هزینه کردن را خواهد داشت.

این پروژه را قدم به قدم طی کنید و هرجا به مشکلی خوردید مشاروه بگیرید تا بتوانید رساله خود را به بهترین شکل ارائه دهید.

---

فراموش نکنید این مطلب را به اشتراک بگذارید!

                           

---