مجلات علمی داخلی و خارجی چه اعتبار و ویژگی‌هایی دارند؟

به عنوان فردی که در جامعه علمی و آموزشی مشغول به فعالیت هستید، حتما پژوهش و تحقیقاتی هم انجام می‌دهید. فرقی نمی‌کند که این تحقیقات به طور مستقل انجام می‌شوند یا بخشی از پایان‌نامه مقاطع مختلف تحصیلی‌تان هستند. در هر حال برای اینکه نتایج آنها را به جامعه علمی رشته‌تان نشان بدهید باید دست به نوشتن مقاله بزنید و از آن مهم‌تر مقالات‌تان را برای مجله‌ای ارسال کنید که آن را چاپ می‌کند و در ابعاد ملی یا بین‌المللی به شما کمک می‌کند تا شناخته شوید.

اما سوال اینجاست که چاپ مقاله در مجلات علمی چه دسته‌بندی‌هایی دارند و هر یک دارای چه ویژگی‌ها و مختصاتی هستند. با ما همراه باشید تا درباره اینها برایتان بگوییم.

انواع مجلات علمی

برای اینکه تقسیم‌بندی بهتری در ذهن‌تان شکل بگیرد، ترجیح می‌دهیم که لیست مجلات معتبر علمی را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم‌بندی کنیم:

مجلات خارجی

• تامسون رویترز (مقالات ISI)
• اسکوپوس (Scopus)
• پایگاه استنادی جهان اسلام (Isc)
• پاب‌مِد (Pubmed)

مجلات داخلی

• مجلات علمی-پژوهشی
• مجلات علمی-تخصصی
• مجلات علمی-ترویجی

انواع مجلات برای چاپ مقاله شامل مواردی است که عنوان شد. اما برای اینکه در مجامع علمی حضور پیدا کنید باید کدام‌یک را انتخاب نمایید؟ گزینه مناسب برایتان چیست؟

با خارجی‌ها بیشتر آشنا شوید

چاپ مقالات در مجلاتی که در یکی از دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرند برای هر پژوهشگری بسیار مطلوب است. البته گاهی برای چاپ مقاله در ژورنال‌های علمی نیاز به پرداخت هزینه وجود دارد که اگر از سوی دانشگاه یا موسسه‌ای علمی حمایت نشوید، مبلغ آن کمی زیاد و در حد چند میلیون خواهد بود که شاید برایتان سنگین باشد.

مجلات ISI

شرکت تامسون رویترز شرکتی بزرگ و بین‌المللی است که زیرمجموعه‌های مختلفی دارد و بخشی از فعالیت آن متمرکز بر پایگاه داده‌ای استنادی است که در آن امکان جست‌وجوی گسترده مقالات علمی باکیفیت در مجلات علمی معتبری وجود دارد که از سوی این شرکت پذیرفته می‌شوند و در سامانه WOS (web of science) نمایه می‌شوند.

دو نوع مجله از سوی این شرکت تقسیم‌بندی می‌شوند و به آنها مجلات JCR یا ISI-LISTED می‌گویند. مجلاتی که در فهرست JCR قرار می‌گیرند دارای ضریب تاثیر هستند و مجلات دسته دوم فاقد ضریب تاثیرند.

ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور (Impact Factor) هم شاخصی علمی است که میانگین تعداد استنادها (Citation) به مقالات اخیر منتشرشده در مجله‌ای علمی را نشان می‌دهد. این شاخص می‌تواند نشانه و نمادی از اعتبار مجله و مقالاتی باشد که در آن به چاپ رسیده‌اند. هر چقدر که این ضریب برای مجله‌ای بیشتر باشد، از اعتبار و ارزش علمی بالاتری هم برخوردار خواهد بود.

مجلات اسکوپوس (Scopus)

دسته‌بندی دیگری که برای مقالات خارجی عنوان شد، دسته‌بندی مقالات اسکوپوس است. اسکوپوس هم نمایه‌ای استنادی معتبری به شمار می‌رود که درباره اطلاعات چندین هزار(حدود ۵هزار) مجله معتبر بین‌المللی، پایگاه داده‌ای قوی دارد. اگر بخواهید مقاله‌تان در مجله‌ای نمایه‌شده در پایگاه اسکوپوس به چاپ برسد باید هزینه‌هایی را متقبل شوید.

مجلات ISC

دسته‌بندی دیگری که در میان انواع مجلات خارجی مطرح شد، دسته‌بندی مجلات جهان اسلام بود. مجلات جهان اسلام یا ISC ، مجلاتی هستند که در دنیای اسلام و میان کشورهای اسلامی چاپ و تولید می‌شوند و پایگاه استنادی ISC با گردآوری و نمایه‌کردن مجلات معتبر این کشورها سعی دارد تا پایگاهی جامع برای معرفی و ایجاد ارتباطات میان دانشمندان کشورهای اسلامی داشته باشد. حدود ۶۰ کشور در این پایگاه دارای مجله هستند و بعد از اسکوپوس و تامسون‌رویترز، ISC سومین پایگاه بزرگ جهانی برای نمایه‌کردن مجلات و مقالات علمی معتبر است.

مجلات پاب‌مد(Pubmed)

دسته آخر که تخصصی‌تر است، مجلات پاب‌مد هستند. پاب‌مد مرتبط با مجلاتی است که در حوزه تخصصی پزشکی و علوم‌زیستی فعالیت می‌کنند و در واقع، مکان و پایگاهی عالی برای جست‌وجو کردن در میان مقالات معتبر پزشکی و حیطه‌های مرتبط با آن و علوم‌زیستی است. بیشتر از ۴ هزار مجله علمی معتبر در این زمینه‌ها در پایگاه داده پاب‌مد وجود دارند و به مجلاتی که در این پایگاه قابلیت حضور پیدا می‌کنند، مجلات پاب‌مد (Pubmed) می‌گویند.

با داخلی‌ها بیشتر آشنا شوید

حال که با انواع مجلات علمی خارجی آشنا شدید، بهتر است نسبت به مجلات علمی داخلی از حیث اعتبار هم بیشتر شناخت پیدا کنید. انواع مجلات داخلی به سه دسته تقسیم می‌شدند که در ادامه شرح هر یک را خواهید خواند:

مجلات علمی‌-پژوهشی

مجلات علمی-پژوهشی از دسته مجلاتی هستند که مقالاتی با همین عنوان را به چاپ می‌رسانند. یعنی به دنبال داوری و بررسی مقالاتی هستند که در حوزه پژوهش، آزمایش و پژوهشی نو و تازه را معرفی کرده و به نتایجی قابل‌قبول هم دست یافته‌اند.

همان‌طور که مشخص است، این دسته از مقالات با پژوهش گره می‌خورند و کارشان ارائه نتیجه‌ای نوین یا پاسخ‌دادن به پرسشی جدید در حیطه تخصصی‌ خود است. در واقع، پژوهش‌هایی توصیفی یا آزمایشگاهی در این دسته از مقالات بررسی می‌شود و صورت می‌گیرد. مجلاتی که مقالات علمی-پژوهشی را می‌پذیرند به ساختاری خاص توجه دارند و مقالات باید ضمن رعایت استانداردهایی چون اندازه و توجه به اسلوب خاصی از ارائه مقاله، تمام نکات مهم و کلیدی کارشان را مطرح کنند.

مقالات علمی-پژوهشی دارای ساختاری معین هستند که در صورت رعایت‌نشدن از سوی مقاله‌نویس و پژوهش‌گر، امکان چاپ و پذیرش در مجلات علمی-پژوهشی را از دست خواهند داد.

مجلات علمی-تخصصی

مجلات علمی-تخصصی اعتبار مجلات علمی-پژوهشی را برای پژوهشگران به همراه ندارند. البته حضور در این مجلات و ارسال مقاله برای آنها می‌تواند باعث شهرت و افزایش اعتبار نویسنده شود ولی از نظر آکادمیک مثلا برای دریافت نمره پایان‌نامه به چنین مجلاتی توجه نمی‌شود.

مجلات علمی-تخصصی هم به دنبال چاپ و پذیرش مقالاتی هستند که در حوزه‌ای تخصصی نگارش می‌شود و موضوعاتی تخصصی در آنها مطرح می‌شود. بیشتر این مجلات متعلق به سازمان‌ها یا نهادهایی خاص هستند و هدف‌شان اطلاع‌رسانی درباره موضوعی تخصصی است.

مجلات علمی-ترویجی

مقالات علمی-ترویجی درباره موضوعی تازه در یک زمینه علمی-تخصصی صحبت نمی‌کنند و مقالاتی هستند که بیشتر بر پایه مقالات دیگری که در حیطه‌ای خاص وجود دارد، اقدام به بررسی موضوعی علمی می‌کنند تا پیگیری آن موضوع و روند رسیدگی به آن برای مخاطبان ساده‌تر شود.

در واقع، هدف این دسته از مقالات چیزی جز ترویج موضوعی نیست که وجود دارد و حال با رویکردی تازه یا در قالب جمع‌آوری تمام منابع در دسترس درباره آن موضوع (در قالب مقاله‌ای تازه) ارائه می‌شود. حال، مقالاتی با این ویژگی‌ها در مجلاتی علمی-ترویجی به چاپ می‌رسند. می‌توان گفت که ترجمه‌ها، مقالاتی که مروری هستند یا تدوینی از مقالات مختلف درباره حیطه‌ای تخصصی به شمار می‌روند در دسته مقالات علمی-ترویجی قرار می‌گیرند و در مجلات علمی-ترویجی به چاپ می‌رسند.

در آخر

اگر خواهان رشد در دنیای تخصص و علم هستید باید پژوهش‌هایتان را در قالب مقالات عرضه کنید. برای انتخاب بهترین مجلات علمی که مقالات‌تان را پذیرش و چاپ می‌کنند هم باید با انواع آنها در سطوح داخلی و خارجی آشنا باشید. شناخت مجلات علمی باعث می‌شود که تصمیم‌گیری‌های بهتری برای کار خود داشته باشید و موفق‌تر در زمینه انتشار مقالات‌تان گام بردارید.